Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από την υπογραφή της στις 17 Ιουνίου 1994 στο Παρίσι κι ακόμα η Διεθνής Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (ΔΣΚΕ) παραμένει η πιο παραμελημένη από τις άλλες δύο αδελφές της, τη Σύμβαση για την Κλιματική Αλλαγή και τη Σύμβαση για τη Διατήρηση της Βιοποικιλότητας. Όχι όμως για πολύ μια που ένα πλήθος συγκυριών αναδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη καταπολέμησης της ερημοποίησης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κυριότερου ίσως προβλήματος που απειλεί τον πλανήτη: την επισιτιστική ασφάλεια (food security).
Στον Υψηλού Επιπέδου Διάλογο Πολιτικής που έγινε στη Βόννη, έδρα της ΔΣΚΕ, τον Μάη του 2008, ο Gregoire de Kalbermatten, αναπληρωτής γραμματέας της ΔΣΚΕ, δήλωσε ότι η ερημοποίηση, η υποβάθμιση του εδάφους και η ξηρασία εκθέτουν σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια. Υπενθύμισε δε ότι ένα διεθνές συμπόσιο στη Γενεύη το 2006 αναγνώρισε ότι ένα από τα θεμελιωδέστερα ανθρώπινα δικαιώματα, το δικαίωμα στην τροφή, θα εξασφαλισθεί πολύ καλύτερα αν η ΔΣΚΕ εφαρμοσθεί με επιτυχία.
Οι δηλώσεις αυτές δεν προκαλούν έκπληξη. Οι ξηροθερμικές περιοχές (drylands) καταλαμβάνουν το 41% της επιφάνειας του πλανήτη και φιλοξενούν πάνω από δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους (το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης). Πάνω από το 30% των κυριότερων δημητριακών (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη) και των εκτρεφόμενων ζώων του πλανήτη προέρχονται από αυτές όπως επίσης και πλήθος φαρμακευτικών και άλλων χρήσιμων φυτών και ζώων που συμβάλλουν τόσο στις τοπικές όσο και στην παγκόσμια οικονομία (MEA 2003).
Για την ώρα, ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι … πεινούν ενώ στα επόμενα 20-25 χρόνια η ζήτηση τροφής θα διπλασιαστεί. Στο τέλος του αιώνα, εννέα δισεκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει να τραφούν από την ίδια (ή όση έχει μείνει) διαθέσιμη καλλιεργήσιμη γη…
Ελλάδα: πόσο απειλείται, πόσο νοιάζεται;
Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το 30% των Ελληνικών εδαφών απειλείται από ερημοποίηση. Αλλά ο κίνδυνος είναι διαρκής γιατί η χώρα δοκιμάζεται συνεχώς από καταστροφικές πυρκαγιές, ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα, πλημμελή διαχείριση της αγροτικής γης και της υπαίθρου και παντελή έλλειψη ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, για να αναφερθούν μόνο τα μεγάλα ζητήματα.
Το 2000, η χώρα έχασε την αυτάρκεια της σε σιτηρά. Οι εισαγωγές κρέατος, γάλακτος και τυριών κοστίζουν ένα δισεκατομμύριο Ευρώ, περισσότερο από τις εισαγωγές πετρελαίου. Η διατροφή των Ελλήνων καλύπτεται κατά το ένα τρίτο από την Ελληνική παραγωγή και κατά τα δύο τρίτα από εισαγωγές.
Κι ενώ αυτά συμβαίνουν, το Εθνικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης παραμένει τύπος κενός, ένας νόμος που ούτε λαμβάνεται υπόψη ούτε εφαρμόζεται. Η εθνική και Κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία σπάνια εφαρμόζεται, αντίθετα παραβιάζεται κατάφορα. Οι προστατευόμενες περιοχές κινδυνεύουν με αφανισμό. Ο δημόσιος χωρικός σχεδιασμός απουσιάζει θλιβερά παρά τις προσπάθειες τυπικής θεσμοθέτησης του με πλήθος Εθνικών Χωροταξικών Σχεδίων που αγνοούν το θεμελιώδη στόχο της προστασίας της γεωργικής γης και του φυσικού κεφαλαίου της χώρας.
Το θλιβερότερο απ’ όλα, όμως, είναι ότι οι πολίτες, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, λειτουργούν με ένα σύστημα αξιών όπου η γη έπαψε να έχει αξία χρήσης. Έχει μόνο ανταλλακτική αξία κι αυτή μικρή εφόσον συχνά ανταλλάσσεται έναντι πινακίου φακής. Οι κάτοχοι της ούτε αναγνωρίζουν πια την αξία της ούτε αντιλαμβάνονται ότι πουλώντας της χάνουν όχι μόνο το κεφάλαιο τους αλλά και τα δικαιώματα πάνω στη γη, τη γη τους.

 

*Αποσπάσματα από κείμενο της  Ελένης Καπετανάκη-ΜπριασούληΤμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το πλήρες κείμενο είναι στη διεύθυνση http://www.ecocrete.gr/index.php?option=content&task=view&id=6111